Bệnh rỉ sắt trên lá (leaf rust) và bệnh sọc rỉ sắt (stripe rust)rất quan trọng trong canh tác lúa mì trên toàn thế giới, làm thất thoát sảnlượng lớn nếu trồng giống nhiễm bệnh. Giống lúa mì kháng bệnh cho phép quản lýbệnh hại dài hạn và làm giảm việc sử dụng thuốc trừ nấm khá nguy hiểm đối vớisức khỏe con người và môi trường. Giống lúa mì bản địa là nguồn vật liệu giátrị để dò tìm các gen kháng mới, phản ứng với stress sinh học và phi sinh học.Giống bản địa của Afghanistan có tên là “KU3067”biểu hiện kiểu hình IT cao (IT: infection type) ở giai đoạn mạ đối với “leafrust" và kiểu hình IT thấp đối với “stripe rust”. Tuy nhiên, nó biểu hiệntính kháng trên đồng ruộng khá cao đối với cả hai bệnh rỉ sắt nói trên qua cácmùa vụ, kháng lại tất cả các mẫu phân lập của nấm gây rỉ sắt tại Mexico. Nghiêncứu tập trung xác định các loci điều khiển tính kháng bệnh ở giai đoạn mạ đốivới “stripe rust”, và những loci điều khiển tính kháng bệnh ở giai đoạn câytrưởng thành đối với “leaf rust” (APR:adult plant resistance) tất cả các nòi nấm Mexican (races) gây bệnh leaf rustvà stripe rust. Quần thể BIL (backcrossed inbred line) được tạo ra đến thế hệBC1F5 dẫn xuất từcặp lai KU3067 (kháng) x Apav (triple rust susceptible) để nghiên cứu di truyềntính kháng và bản đồ QTL. Quần thể con lai và bố mẹ được phân tích kiểu genbằng phương pháp Diversity Arrays Technology-genotyping-by-sequencing (DArT-Seq) vàđược phân tích kiểu hình bằng phương pháp lây nghiễm ngoài đồng bệnh leaf rustvà stripe rust ở giai đoạn mạ và giai đoạn trưởng thành, qua nhiều vụ lúa mì,tại Mexico với nguồn pathotypes tại chổ. Kết quả bản đồ di truyền phân lập đượcgen kháng ở tất cả giai đoạn đối với bệnh stripe rust, tạm thời ký hiệu làgen YrKU, trênnhiễm sắc thể 7BL. Tất cả có sáu QTL liên quan đến tính kháng APR đối với bệnhleaf rust trên nhiễm sắc thể 1AS, 2AL, 4DL, 6BL, 7AL, và 7BL. Có bốn QTL điềukhiển tính kháng bệnh stripe rust trên nhiễm sắc thể 1BS, 2AL, 4DL, và 7BL.Trong các gen ấy, gen có đặc điểm đa tính trạng (pleiotropic gene) là Lr67/Yr46 trênnhiễm sắc thể 4DL với ảnh hưởng rất lớn. Đây là báo cáo đầu tiên về giống lúamì bản địa của Afghanistan về tính kháng các hai bệnh rỉ sắt (leaf and striperusts). Gen QLr.cim-7BL/YrKU biểuthị bản chất đa tính trạng (pleiotropic) kháng với cả hai bệnh rỉ sắt, giảithích được 7.5–17.2 % biến thiên kiểu hình của leaf rust và 12.6–19.3% biếnthiên kiểu hình với bệnh stripe rusts. Gen QYr.cim-1BS và QYr.cim-2AL đượcphát hiện trong tất cả môi trường có nguồn gen kháng “stripe rust” với PVE giảithích được 12.9–20.5 % và 5.4–12.5%, theo thứ tự. Gen QLr.cim-6BL dườngnhư là một gen mới. Những QTL này và những markers có liên quan liên kết rấtchặt chẽ với gen đích sẽ vô cùng có ích cho tiến hành fine mapping và MAS (chọngiống nhờ chỉ thị phân tử) trong chương trình cải tiến giống lúa mì cao sảnkháng bền vững với bệnh rỉ sắt rất đa dạng.