Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa ra khuyếnnghị về việc chỉnh sửa gene trẻ sơ sinh bằng công nghệ Crispr. Tám tháng sau vụviệc nhà khoa học Trung Quốc Hạ Kiến Khuê tiết lộ tạo ra những đứa trẻ đượcchỉnh sửa gene đầu tiên trên thế giới, WHO đã chính thức yêu cầu các quốc giachấm dứt mọi thí nghiệm có thể dẫn đến sự ra đời của nhiều đứa trẻ tương tựtrong tương lai.
Tổnggiám đốc WHO Tedros Adhanom kêu gọi “các cơ quan quản lý tại tất cả các quốcgia không nên cấp phép bất kỳ hoạt động nào trong lĩnh vực này cho đến khi xemxét một cách đầy đủ các tác động của nó.”
Khuyếnnghị này do ủy ban tư vấn gồm 18 chuyên gia của WHO về chỉnh sửa gene người,được thành lập vào tháng 12/2019, xây dựng. “Dù không có quyền lực pháp lý thựcsự nhưng WHO có trong tay những quyền lực đặc biệt”. Carolyn Brokowski, nhànghiên cứu đạo đức sinh học tại Trường Y Yale trả lời Wired. “Xét trêntình trạng chưa chắc chắn ở thời điểm hiện tại, thật không có lợi cho bất kỳquốc gia hoặc tổ chức nào dám đi ngược lại chống chỉ định của WHO. Nhìn chung,tôi hy vọng tuyên bố của WHO sẽ giúp hạ nhiệt các ý định muốn phát triển côngnghệ này.”
FyodorUrnov, nhà nghiên cứu về chỉnh sửa gene tại Viện Khoa học Y sinh Altius ởSeattle và Đại học California, Berkeley, hoan nghênh bước đi của WHO “vì đã đưara lập trường đúng đắn của vấn đề”. Từng là đồng tác giả bài bình luận “Khôngđược chỉnh sửa di truyền trên người” trên Nature năm 2015, ông cho rằng công nghệ này khôngchỉ còn quá sơ khai mà còn không cần thiết về mặt y học, “do đó lập trường củagiới chức y tế càng vững chắc thì càng tốt. Tuy vậy, nó vẫn chỉ đủ ràng buộcnhững người hoạt động trong các khung pháp lý có sẵn, và về lý không thể đốiphó với những hành động ‘ngoài luồng’”.
TạiMỹ, chỉnh sửa tế bào mầm ở người đã bị cấm tại Hoa Kỳ nhờ điều luật ngăn CụcQuản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) xem xét các đăng ký thử nghiệm lâm sàngliên quan đến phôi người biến đổi gene. Còn ở Nga, ít nhất một nhà khoa học đãbắt đầu lên kế hoạch thử nghiệm Crispr tại các phòng khám thụ tinh ống nghiệmvới lý do ngăn ngừa vô sinh di truyền. Dù rất khó hạn chế được hoàn toàn hoạtđộng chỉnh sửa gene “ngoài luồng” do các thành phần trong công nghệ Crispr cóthể dễ dàng mua được qua mạng nhưng lập trường của WHO sẽ thực sự có sức nặngđối với những hoạt động thử nghiệm chỉnh sửa gene ở cấp độ phôi bề nổi.
Hiệntại, khắp thế giới đã có hơn 20 thử nghiệm lâm sàng sử dụng một phương thứcchỉnh sửa gene khác ít gây tranh cãi hơn liên quan đến việc thay đổi ADN trongcác tế bào soma (tế bào bạch cầu và tủy xương thay vì tinh trùng hoặc trứng).Chỉ trong tuần này, hai công ty chuyên chỉnh sửa gene ở Mỹ đã tuyên bố bắt đầumở đăng ký điều trị lần đầu cho bệnh nhân. Công ty Editas Medicine hợp tác vớiAllergen để điều trị một dạng mù lòa di truyền bằng cách đưa các thành phầnđược chỉnh sửa bằng công cụ Crispr vào mắt bệnh nhân. NPR cũng đưatin việc hai công ty Crispr Therapeutics và Vertex đã bắt đầu truyền hàng tỷ tếbào được chỉnh sửa bằng Crispr vào các bệnh nhân mắc bệnh hồng cầu hình liềm ởNashville.
Cácthành viên của ủy ban tư vấn WHO chưa đưa ra bình luận về các động thái này,nhưng trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 3 trên Science, đồng chủtịch ủy ban Margaret Hamburg đã cho biết đến thời điểm phù hợp, có thể cho phépthử nghiệm tế bào soma và tế bào mầm, và nhấn mạnh, ủy ban có nhiệm vụ rộng hơnnhiều so với chỉ tạo ra lệnh cấm. Họ có kế hoạch thiết kế các tiêu chuẩn chitiết – một danh sách những yêu cầu cho các thử nghiệm có trách nhiệm trên người– để buộc các quốc gia tuân thủ. Quá trình này dự kiến sẽ mất thêm 15 đến 18tháng nữa.
Doudna,nhà hóa sinh tại UC Berkeley hi vọng cơ quan các chính phủ thay vì cố gắng cấmhoàn toàn các nghiên cứu sẽ giúp giám sát việc tuân thủ với các khuyến nghị củaWHO. “Vấn đề không phải là cấm đoán, mà là một cuộc đối thoại, và tôi không cònnghi ngờ là mối quan tâm đến nghiên cứu chỉnh sửa tế bào mầm trên người sẽ vẫncòn đó.”